Không chỉ mang ý nghĩa về văn hóa và kiến trúc, nhà cổ Đức An còn là một di tích lịch sử cách mạng quan trọng của Hội An nói riêng, Việt Nam nói chung.
Nhà cổ Đức An tọa lạc tại 129 đường Trần Phú, nằm ngay trung tâm của phố cổ Hội An, tỉnh Quảng Nam.
Công trình được xây dựng năm 1830, thời vua Minh Mạng. Ngôi nhà do cụ tổ họ Phan để lại cho con cháu, đến nay đã có 8 đời sinh ra và lớn lên ở ngôi nhà này.
“Đức An” có nghĩa là “giữ gìn đạo đức để bình an”. Đức An cũng là tên hiệu sách của gia tộc họ Phan, được hình thành từ cuối thế kỷ XIX, chuyên bán sách Hán Nôm và văn phòng phẩm ở tỉnh Quảng Nam.
Nhà cổ Đức An ở phố cổ Hội An (Ảnh: Ngô Linh).
Khi đó, các nhà yêu nước kháng Pháp như Huỳnh Thúc Kháng, Phan Chu Trinh, Trần Quý Cáp… thường tới đây để mua và tìm đọc những cuốn sách có tư tưởng tiến bộ.
Đầu thế kỷ XX, phong trào yêu nước kháng Pháp diễn ra rộng khắp tỉnh Quảng Nam và cả nước, nhà Đức An tiếp tục trở thành nơi truyền bá chủ nghĩa yêu nước tới nhân dân và tầng lớp trí thức.
Nhà cổ Đức An – Di tích cách mạng nổi tiếng tại phố cổ Hội An (Video: Ngô Linh).
Năm 1908, phong trào chống thuế diễn ra tại Quảng Nam và các tỉnh miền Trung thất bại. Nhà sách Đức An tạm dừng hoạt động và chuyển sang bán thuốc bắc.
Tới năm 1923, nhà Đức An lại trở thành nơi gặp gỡ của thanh niên trí thức yêu nước. Tháng 10/1927, Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên Hội An được thành lập tại đây.
Ngày 28/3/1930, Tỉnh ủy lâm thời tuyên bố thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Quảng Nam. Nhà Đức An tiếp tục trở thành nơi liên lạc và tổ chức hội họp của Đảng.
Nhà cổ Đức An mang phong cách kiến trúc Việt theo dáng nhà ống thường thấy tại Hội An vào đầu thế kỷ XIX (Ảnh: Ngô Linh).
Nhà Đức An còn là nơi sinh ra nhà yêu nước Cao Hồng Lãnh. Ông sinh năm 1906, tên thật là Phan Hải Thâm, bí danh Năm Thêm, là con út đời thứ 4 trong gia tộc họ Phan.
Trong quá trình hoạt động, ông đã bị thực dân Pháp kết án vắng mặt 15 năm tù. Cả cuộc đời ông đi theo cách mạng, giữ nhiều chức vụ trong Đảng, Nhà nước, luôn là niềm tự hào của gia tộc họ Phan ở Hội An. Năm 2008, ông mất tại thành phố Hà Nội.
Tổng thể kiến trúc nhà cổ Đức An có nhiều lớp với các công năng khác nhau. Gian đầu tiên là nơi trưng bày, mua bán, lưu giữ hệ thống tủ thuốc cũ từ lâu đời. Tiếp đến là nơi thờ tự, tưởng niệm, lưu giữ hình ảnh và những kỷ vật của nhà yêu nước Cao Hồng Lãnh. Cuối cùng là khoảng sân trời và hành lang dẫn vào khu vực sinh hoạt, nơi ở của gia đình.
Nơi đây còn trưng bày, lưu giữ các tư liệu về cuộc đời nhà cách mạng Cao Hồng Lãnh (Ảnh: Ngô Linh).
Hệ khung của nhà cổ Đức An được xây dựng theo lối nhà rường miền Trung, có phần ảnh hưởng từ phong cách kiến trúc cư dân phố thị gần biển. Bao quanh nhà là khu vực tường gạch kiên cố, mái ngói âm dương. Hệ thống khung gỗ trước nhà có khả năng chịu lực cực tốt và mở rộng không gian.
Đặc biệt, toàn bộ gỗ được dùng để dựng nhà là loại gỗ kiền kiền bền bỉ, chỉ có ở Quảng Nam và có thể chống chịu được mọi tác động của thời tiết miền Trung khắc nghiệt.
Ông Phan Ngọc Trâm, hậu duệ đời thứ 6 họ Phan, chủ nhân hiện tại của nhà cổ Đức An, chia sẻ: “Dù năm nào nơi đây cũng có lũ lụt và đã trải qua vài lần trùng tu nhưng nhà cổ Đức An vẫn giữ được gần như nguyên vẹn những giá trị văn hóa của ông cha để lại. Thế hệ con cháu dòng họ Phan sẽ làm hết sức mình để bảo tồn, giữ gìn ngôi nhà này”.
Theo Trung tâm Quản lý Bảo tồn di sản văn hóa Hội An, nhà cổ Đức An hiện nay là điểm tham quan hấp dẫn với du khách trong và ngoài nước. Ngôi nhà vừa mang giá trị về lịch sử, văn hóa của một di tích kiến trúc, nghệ thuật đặc sắc, được bảo tồn gần như nguyên vẹn. Đức An cũng là một di tích cách mạng nổi tiếng ngày xưa tại Hội An.
Theo