Du lịch cộng đồng đang là một trong những sản phẩm du lịch hấp dẫn du khách, nhất là khách du lịch hạng sang, khách tàu biển. Du khách mong muốn được tìm hiểu các nét văn hóa truyền thống, trải nghiệm ẩm thực, sinh hoạt của đồng bào dân tộc. Để phát triển loại hình du lịch này, các địa phương đã đẩy mạnh công tác bảo tồn, xây dựng làng văn hóa, phát huy các lễ hội truyền thống…
Chuẩn bị đón đoàn khách du lịch tàu biển Nhật Bản đến Quảng Ninh, đại diện tổ chức quản lý, vận hành tàu biển Peace Boat (Nhật Bản) cùng một số đơn vị lữ hành, đại lý tàu biển tại Việt Nam đã đến khảo sát tại Khu du lịch làng quê Yên Đức (TP Đông Triều). Tại đây, Đoàn đã được tận hưởng một phong cảnh thiên nhiên thanh bình, yên ả của làng quê thuần nông, trải nghiệm cuộc sống thường ngày của bà con nông dân với các hoạt động như: Trồng rau, xay thóc, giã gạo, bó chổi rơm, úp nơm bắt cá, xem múa rối nước, thưởng thức những món ăn thấm đượm hương vị quê nhà, tìm hiểu phong tục tập quán, văn hóa và cuộc sống của người dân địa phương. Ông Nguyễn Văn Mạnh, Giám đốc Chi nhánh Hà Nội, Công ty Asia Outlook travel (đơn vị lữ hành kết nối du lịch tàu biển) cho biết: Khu du lịch này không chỉ mang nét văn hóa đặc trưng của miền Bắc mà còn được tổ chức rất chuyên nghiệp. Du khách có cơ hội trải nghiệm nhiều hoạt động độc đáo nhưng vẫn đảm bảo tối đa tiện ích, đáp ứng yêu cầu của dòng khách hạng sang.
Hiện trên địa bàn tỉnh có nhiều khu du lịch cộng đồng mang bản sắc riêng biệt của đồng bào dân tộc. Có thể kể đến Làng Văn hóa – Du lịch dân tộc Sán Dìu tọa lạc tại thôn Voòng Tre, xã Bình Dân (huyện Vân Đồn), được đầu tư xây dựng khang trang, gồm: Nhà truyền thống 5 gian, 2 tầng trên diện tích 300m² khang trang, hiện đại. Trong đó, phần thu hút và hấp dẫn nhất là không gian trưng bày di sản văn hoá người dân tộc Sán Dìu nằm ở tầng 1 của nhà truyền thống được tái hiện sinh động, minh họa bằng hệ thống tượng tỷ lệ 1:1, hệ thống âm thanh, ánh sáng hiện đại, các màn hình cảm ứng… Tầng 2 là hội trường được trang bị hệ thống âm thanh, ánh sáng sân khấu để người dân sinh hoạt, hội họp và tổ chức biểu diễn văn nghệ truyền thống phục vụ khách du lịch… Không chỉ vậy, nơi đây còn có khoảng sân rộng là nơi tổ chức các nghi lễ, các hoạt động văn hóa, thể thao dân tộc, các lễ hội ẩm thực, nhiều gian hàng trưng bày, bán sản phẩm nông nghiệp của người dân tộc Sán Dìu xã Bình Dân… để du khách tham quan thưởng lãm, mua sắm làm quà lưu niệm.
Ông Tô Đăng Lưu, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Bình Dân, chia sẻ: Nơi đây vẫn còn đông đảo người Sán Dìu sinh sống, văn hóa được gìn giữ, bảo tồn khá nguyên vẹn. Toàn xã có 386 hộ với trên 1.500 nhân khẩu, trong đó 85% là người Sán Dìu, là một trong các xã đông người Sán Dìu nhất huyện Vân Đồn. Thời gian tới, huyện sẽ đầu tư giai đoạn 2 cho làng văn hóa bao gồm chỉnh trang đường đi, lối dẫn vào làng, khu vực đỗ xe, quy hoạch một số vùng trồng nông sản xung quanh để phục vụ du khách…, tạo không gian rộng rãi, thuận tiện để đón tiếp du khách.
Không chỉ ở Vân Đồn, các địa phương đều nỗ lực bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số, khuyến khích phát triển các mô hình du lịch cộng đồng. Như ở Khu du lịch Am Váp farm, xã Kỳ Thượng (TP Hạ Long), đây là điểm đến yêu thích của khách du lịch, khai thác tối đa, hiệu quả nét đẹp văn hóa bản địa từ kiến trúc nhà truyền thống, ẩm thực, các hoạt động văn hóa, văn nghệ, nếp sinh hoạt của đồng bào dân tộc Dao nơi đây.
Theo bà Vũ Thị Vân Oanh, Phó Phòng Văn hóa, khoa học và Thông tin TP Hạ Long, hiện TP Hạ Long đang hướng dẫn UBND xã Kỳ Thượng xây dựng phương án quản lý, khai thác, phát huy giá trị Khu bảo tồn thiên nhiên Đồng Sơn – Kỳ Thượng. Đồng thời, phát triển các mô hình du lịch cộng đồng, du lịch trải nghiệm văn hóa, du lịch trải nghiệm nông nghiệp, nông thôn, bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số ở các xã. Từ đó, kết nối, quảng bá các sản phẩm này đến khách du lịch, nhất là dòng khách cao cấp, khách tàu biển. Thành phố cũng làm việc, trao đổi với một số công ty lữ hành xây dựng tour văn hóa, cộng đồng, phối hợp với Hiệp hội Du lịch tỉnh tổ chức các đoàn khảo sát sản phẩm du lịch mới trên địa bàn thành phố.
Để phát huy mạnh mẽ lợi thế du lịch cộng đồng, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 4839/QĐ-UBND ngày 29/12/2020 phê duyệt Đề án phát triển du lịch cộng đồng bền vững trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh. Mục tiêu của đề án hướng đến: Phát triển du lịch cộng đồng theo hướng bền vững, có trọng tâm, trọng điểm, góp phần bảo tồn, phát huy giá trị truyền thống, nhất là bản sắc văn hóa của các dân tộc thiểu số; phát huy giá trị các di tích văn hóa – lịch sử, danh lam thắng cảnh; góp phần nâng cao chất lượng đời sống văn hóa, tinh thần, vật chất của người dân, đồng thời thay đổi nhận thức về sinh kế để giảm nghèo bền vững. Hiện các địa phương đang tích cực xây dựng 4 làng dân tộc thiểu số là: Làng người Dao ở thôn Pò Hèn, xã Hải Sơn (TP Móng Cái); làng người Tày ở Bản Cáu, xã Lục Hồn (huyện Bình Liêu), làng người Sán Dìu ở thôn Voòng Tre, xã Bình Dân (huyện Vân Đồn) và làng người Sán Chỉ (Sán Chay) ở thôn Lục Ngù, xã Húc Động (huyện Bình Liêu).
Từ định hướng của tỉnh, các địa phương cũng tích cực bảo tồn các hoạt động văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc thông qua việc phục dựng và phát triển các lễ hội, tuần văn hóa dân tộc thường niên mang bản sắc của địa phương, như: Ngày hội Kiêng gió, Hội hát Soóng cọ, Lễ hội đình Lục Nà, Hội hoa Sở, Hội Mùa vàng tại huyện Bình Liêu… Hay như tại huyện Tiên Yên cũng chủ động triển khai và thực hiện các đề án bảo tồn bản sắc văn hóa các dân tộc gắn với phát triển du lịch cộng đồng, như: Đề án xây dựng chợ phiên văn hóa vùng cao xã Hà Lâu; làng văn hóa dân tộc Tày (thôn Đồng Đình, xã Phong Dụ); phục dựng Lễ hội đình Đồng Đình (xã Phong Dụ); bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa dân tộc Sán Dìu (xã Hải Lạng)… Ngoài ra, tại các địa phương đang hình thành các cơ sở lưu trú, homestay đặc sắc, có dấu ấn riêng biệt, tạo điều kiện cho du khách trải nghiệm nét sinh hoạt cộng đồng của bà con để hiểu hơn giá trị, nét đẹp văn hóa của đồng bào dân tộc thiểu số…
Theo